فلوروزیس
فلوئور
نام فلوئور از کلمه لاتین "fluere" (به معنای "جریان کردن") گرفته شده است.
فلوئور سیزدهمین عنصر فراوان موجود در پوسته زمین است
در شکل عنصری آن رنگ پریده است و به شکل گاز زرد، بسیار سمی و خورنده می باشد. که هانری مویسان، دانشمندان فرانسوی آن را در سال 1886 کشف کرد. و برای این کشف جایزه نوبل شیمی را دریافت کرد
از لحاظ ترکیب این عنصر با همه عناصر به جز اکسیژن و گازهای نجیب ترکیب می شود و فلورید را تشکیل می دهد.
فلوریدها در طبیعت همه جا وجود دارند در سنگ ها، خاک، آب، گیاهان غذاها و حتی هوا.
فلوئور سبک ترین عضو گروه هالوژن و یکی از واکنش پذیرترین عناصر شیمیایی بوده که درمحیط یافت نمی شود
الکترونگاتیوترین عنصر بوده به این معنی که تمایل زیادی به کسب بار منفی دارد و در محلول یون های فلوراید را تشکیل می دهد
فلوراید
فلوراید شکل یونی با بار منفی عنصر فلوئور است که میل ترکیبی بالایی دارد.
در بدن انسان عمدتاً با استخوان ها و دندان ها مرتبط است. فلوراید نقش بسیار مهمی را در پیشگیری از پوسیدگی دندان بازی می کند
اگرچه مکانیسم اولیه اثر فلوراید در پیشگیری از پوسیدگی دندان، موضعی است اما مکانیسم های سیستمیک آن نیز مهم هستند.
فلوراید به 3 روش زیر برای جلوگیری از پوسیدگی دندان (به ترتیب اهمیت ذکر شده) عمل می کند:
• این ماده منرالیزاسیون مجدد مینای دندان را افزایش می دهد. این مهم ترین اثر از فلوراید در پیشگیری از پوسیدگی است
• از دمینرالیزاسیون مینای دندان جلوگیری می کند
• ساختار معدنی دندان که شامل فلوراید (فلوراپاتیت) است نسبت بدون فلوراید به دمینرالیزاسیون مقاوم تر است.
هیدروکسی آپاتیت:
یک فسفات پیچیده از کلسیم Ca5(PO4)3OH که بصورت منرال ها وجود داشته و عنصر ساختاری، اصلی استخوان مهره داران است. باکتری های پوسیدگی زا (مانند استرپتوکوک موتانس) را تولید می کند. که کمتر قادر به تولید اسید از کربوهیدرات ها می باشد.
فلوراید موجود در آب بیشتر منشا جیولوژیکی داشته و آب هایی با سطوح بالای فلوراید بیشتر در دامنه کوه های مرتفع یافت می شود و در مناطقی که دریا دارد باعث ایجاد تپه های جیولوژیکی می شود.
کمربندهای فلوراید شناخته شده در خشکی عبارتند از:
اولی که از سوریه تا اردن مصر، لیبی، الجزایر، سودان و کنیا کشید می شود و دیگری آن که از ترکیه به عراق، ایران، افغانستان، هند، شمال تایلند وچین کشیده می شود.
کمربندهای مشابهی در قاره آمریکا و ژاپن وجود دارد.که در این مناطق فلوئوروزیس گزارش شده است.
فلورید در آب
از آنجایی که برخی از ترکیبات فلوراید در پوسته بالایی زمین در آب محلول هستند فلوراید هم در آب های سطحی و هم در آب های زیرزمینی یافت می شود
با این حال در آب شیرین سطحی، غلظت فلوراید کم می باشد. 0.01 ppm - 0.3 ppm
در آب های زیرزمینی، غلظت طبیعی فلوراید بستگی به خاصیت جیولوژیکی، مشخصات شیمیایی و فیزیکی آبخوان، تخلخل، اسیدیته خاک و سنگ ها، درجه حرارت، اثر سایر عناصر شیمیایی، و عمق چاه ها دارد.
آبخوان (Aquifer) : آبخوان لایه زیرزمینی قابل نفوذ و متخلخل از سنگ‌های نفوذ پذیر و نرم نظیر شن، کنگلومرا، سنگ آهک شکسته شده و شن نرم است که از آب اشباع شده و به راحتی قابلیت انتقال آب را به چاه یا چشمه دارد.
به دلیل تعداد زیاد متغیرها، غلظت فلورید در آب‌های زیرزمینی می تواند در طیف وسیعی، کمتر ازppm ۱ و بیشتر از 35ppmباشد.
در کنیا و آفریقای جنوبی، سطوح می‌تواند از 25ppm تجاوز کند. در هند غلظت تا 38.5ppm گزارش شده‌است.
مشکلات
شیوع بیماری‌های دهانی و اسکلت به طور کامل مشخص نیست، اعتقاد بر این است که فلوریزس میلیون ها نفر را در سراسر دنیا تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. اما در مورد فلوریزس دندانی، فرم‌های بسیار ملایم یا ملایم بیشترین تعداد را دارند.
وضعیت جهانی
کشورهای زیر برای مساله فلوریزس شناسایی شده‌اند:
پاکستان، بنگلادش، آرژانتین، ایالات متحده آمریکا، مراکش، کشورهای خاورمیانه، ژاپن، کشورهای آفریقای جنوبی، نیوزلند و تایلند و غیره.
غلظت‌های بالای آب‌های زیر زمینی مرتبط با سنگ‌های آذرین و دگرگونی سنگ هایی مانند گرانیت و گنیس از هند پاکستان، غرب آفریقا ، تایلند، چین، سریلانکا و آفریقای جنوبی گزارش شده است
فلوروزیس
فلوروزیس یک بیماری غیرواگیر از طریق آب است. فلوروزیس یک بیماری دردناک و فلج کننده است که از سبب مصرف بیش از حد فلوراید در بدن انسان یا حیوان ایجاد می شود
فلوریدها ترکیبات فلوئور هستند فلوئور سیزدهمین عنصر فراوان موجود در پوسته زمین است. همانطور که آب سطحی از میان سنگ های غنی از فلوراید عبور می کند، فلورید را با خود حمل می کند.
از این رو بسیاری از فلوراید در آب های زیرزمینی نسبت به آب های سطحی بیشتر یافت می شود.
فلوروز چیست و چگونه می تواند به شما آسیب برساند؟
1. اگر وجود فلوراید بیش از یک میلی گرم در یک لیتر آب باشد مضر تلقی می شود
2. مصرف بیش از حد فلوراید باعث ایجاد سه نوع فلوروزیس دندانی، اسکلتی و غیراسکلتی می شود.
3. فلوئوروزیس دندانی می تواند از دندان های سفید گچی و رنگدانه های زرد تا قهوه ای روی دندان ها مشهود باشد.
4. فلوئوروزیس اسکلتی منجر به خمیدگی قدامی استخوان های اندام تحتانی و سفتی پشت و ماهیچه های گردن می شود.
5. فرد مبتلا به فلوئوروزیس غیر اسکلتی دارای بیماری های عصبی و عضلانی مانند ضعف،
عصبی بودن، احساس سوزن سوزن شدن انگشتان و سفتی می باشد.
فلوروز می تواند به صورت زیر رخ دهد:
• فلوئوروزیس ناشی از آب (هیدروفلوروزیس)
• فلوروزیس ناشی از غذا
• فلوروزیس ناشی از دارو و لوازم آرایشی
• فلوئوروزیس صنعتی
حقایق تاریخی در مورد فلوئوروزیس
1. در سال 1866 فلوراید توسط دانشمند فرانسوی هنری مویسان کشف شد.
2. در اوایل قرن بیستم ساکنان مناطق خاصی از ایالات متحده لکه های قهوه ای روی دندان شان مشاهده شدند.
3. در سال 1925، اصطلاح فلوئوروزیس توسط کریستین و گواتیر ابداع و استفاده شد.
4. در سال 1930 رابطه بین مینای لکه دار و فلوراید موجود در آب مشخص شد.
5. Feil در سال 1930 از فلوئوروزیس در انسان به عنوان یک بیماری شغلی یاد کرد.
6. در سال 1932، فلوئوروزیس اسکلتی در انسان به عنوان یک بیماری شغلی گزارش شد.
7. در سال 1937، فلوئوروزیس اسکلتی اولین بار در هند گزارش شد.
8. فیل اولین بار در سال 1930 از فلوئوروزیس در انسان به عنوان یک بیماری شغلی یاد کرد. این تاریخ همزمان با وقوع فلوئوروزیس اسکلتی در معدنچیان کرایولیت در دانمارک اثبات شد، گزارش شد
بیماری و چگونگی تأثیر آن بر افراد
مصرف بیش از حد فلوراید، معمولاً در آب آشامیدنی، می تواند باعث فلوئوروزیس شود. و روی دندان ها و استخوان ها تاثیر می گذارد. مقادیر متوسط منجر به اثرات دندانی می شود. اما مصرف بلند مدت با مقادیر زیاد می تواند منجر به مشکلات اسکلتی بالقوه شدید شود.
به طور متناقض، سطوح پایین دریافت فلوراید به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می کند، کنترل کیفیت آب آشامیدنی در پیشگیری از فلوئوروزیس حیاتی است.
شرایط و تأثیر آن بر مردم
فلوروزیس در اثر مصرف بیش از حد فلوراید ایجاد می شود. اثرات دندانی فلوئوروزیس خیلی زودتراز اثرات اسکلتی در افرادی که در معرض مقادیر زیادی فلوراید هستند ایجاد می شود. فلوئوروزیس دندانی بالینی با رنگ آمیزی و فرورفتگی دندان‌ها مشخص میشود، در بیشتر در موارد شدید تمام مینای دندان ممکن است آسیب ببیند.
با این حال، فلوراید ممکن است تنها علت نقص مینای دندان نباشد. تیرگی مینای دندان مشابه فلوئوروزیس دندانی با سایر شرایط مانند سوء تغذیه با کمبود ویتامین D و A یا پروتئین کم در رژیم غذایی مرتبط است.
مصرف فلوراید بعد از شش سالگی باعث فلوروزیس دندان نمی شود. قرار گرفتن در معرض مزمن و سطح بالای فلوراید می تواند منجر به فلوروز اسکلتی شود. در فلوئوروزیس اسکلتی ، فلوراید در طول سالیان متمادی به تدریج در استخوان انباشته می شود. علایم اولیه فلوروزیس اسکلیتی شامل سفتی و درد در مفاصل است اما در موارد شدید ساختار استخوان ممکن است تغییر کند و رباط ها ممکن است کلسیفیه شوند. ودر نتیجه سبب اختلال در عضلات و درد می شود.
قرار گرفتن در معرض حاد و سطح بالای فلوراید باعث عوارض فوری شکم درد، بزاق بیش از حد، حالت تهوع و استفراغ می شود
اسباب
در معرض قرار گرفتن حاد و سطح بالا با فلوراید نادر است، و معمولا به دلیل آلودگی تصادفی از آب آشامیدنی یا به دلیل آتش سوزی یا انفجار است.
مواجه شدن مزمن و در سطح متوسط (بالاتر از 1.5 میلی گرم در لیتر آب - مقدار دستورالعمل WHO برای فلوراید در آب) رایج تر است، مردم تحت تأثیر قرار گرفته بوسیله فلوئوروزیس اغلب در معرض منابع متعدد فلوراید مانند غذا، آب، هوا (به دلیل ضایعات گازی صنعتی) و استفاده بیش از حد از خمیر دندان قرار می گیرند.
هرچند آب آشامیدنی به طور معمول مهمترین منبع است. رژیم غذایی یک فرد حالت کلی از سلامتی و همچنین توانایی بدن برای از بین بردن تمام اثرات فلوراید و نحوه قرار گرفتن در معرض به فلوراید را نشان می دهد.
مصرف فلورید از طریق نوشیدنی های حاوی فلوراید، غذاهای غنی از فلوراید مانند چای، ماهی اقیانوس، ژلاتین، پوست مرغ، نمک فلوراید، غذای آلوده به حشرات حاوی فلوراید یا مواد بخور پس از برداشت (مانند سولفوریل فلوراید) و آفت کش ها (مانند کرایولیت، سدیم آلومینیوم فلوراید، Na3AlF6، که ممکن است روی انگور استفاده شود) و غیره، خمیر دندان های فلوریدی، فلورید از منابع محیطی از جمله دود سیگار و آلودگی های صنعتی، به عنوان مثال. فلوراید در گرد و غبار و دود از صنایعی مانند تولید فولاد، آلومینیوم، میناکاری، سفال، شیشه، آجر، کود فسفاته، و سایر موارد مرتبط با برق، جوشکاری، فلوراید آب گیاهان، تبرید، زدودن زنگ، پالایش روغن، پلاستیک، مواد دارویی، خمیر دندان، مواد شیمیایی و اتومبیل انجام می شود.
تشخیص
سایر شرایط ممکن است مانند فلوئوروزیس به نظر برسند. نقص های رشدی و مشکلات جمجمه یا استخوان های صورت می تواند مینا یا عاج دندان ها را مختل کند. علاوه بر این، تب بالا یا ضربه (مثل افتادن که به دندان آسیب می رساند) در نوزادان یا خردسالان ممکن سبب تغییر رنگ دندان ها شود.
کودکان خردسال ممکن است در دندان های اصلی خود دچار حفره شوند، بنابراین هر دندان تغییر رنگ یافته باید در مطب دندانپزشکی بررسی شود.
تشخیص های افتراقی
تشخیص افتراقی برای این وضعیت ممکن است شامل هیپوپلازی ترنر باشد (اگرچه این معمولاً بیشتر موضعی است)، برخی از اشکال خفیف amelogenesis imperfecta، و دیگر نقص های منتشر مینا و تیره گی های مشخص می باشد، هر سه نوع تظاهرات در فلوئوروزیس باید از بیماری های فوق افتراق داده شود.
فلوروز دندانی
مانند سایر اعضای بدن؛ دندان ها نیز تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می گیرند که منجر به بیماری می شود.
تشخیص افتراقی فلوئوروزیس باید از دو جنبه انجام شود:
1. مربوط به حفره و بریدگی در فلوئوروزیس
2. مربوط به تغییر رنگ دندان ها
بیماری های رایج دندانی مرتبط با فرورفتگی و بریدگی در فلوئوروزیس عبارتند از:
1. پوسیدگی دندان/تشکیل حفره
2. . بیماری پریودنتال یا پیوریا
3. . فلوئوروزیس دندانی
هنگامی که پوسیدگی به عاج دندان می رسد، پوسیدگی به صورت لکه های سیاه یا حفره در دندان ظاهر می شود افراد وقتی پوسیدگی به پالپ می رسد از حساسیت و درد حاد شکایت دارد.
پیوریا در اثر باکتری های موجود در دهان روی غذا به شکل قهوه ی و رسوب سخت بر روی سطح دهان در نزدیکی بیره ایجاد می شود.
بیماری پریودنتال همان التهاب لثه است و لیگامان پریودنتال منجر به رسوب نمک های معدنی شناخته شده مثل تارتار شده و باعث تحریک لثه و در نتیجه خونریزی لثه و بوی بد دهان می شود.تارتار نمی تواند با مسواک زدن حذف نمی شود. بیماری پریودنتال در بین افراد مبتلا به دیابت، کمبود مواد مغذی به ویژه کمبود پروتئین و ویتامین C شایع تر است. فلوروزیس دندان های دائمی را تحت تأثیر قرار می دهد، اگرچه پوسیدگی دندان های موقت نیز گزارش شده است
بیماری های مرتبط با تغییر رنگ دندان ها
ممکن دو نوع تغییر رنگ دندان وجود داشته باشد:
1. تغییر رنگ داخلی
2. تغییر رنگ خارجی
فلوئوروزیس باعث ایجاد لکه های داخلی دندان ها می شود. در حالی که علل دیگر مانند بادنجان خوردن، گاز گرفتن موز، گاز گرفتن برگ خرما، جویدن برگ نارگیل باعث ایجاد لکه های خارجی دندان ها می شود. ممکن است با فلوروزیس دندان اشتباه گرفته شود.
لکه ها و لکه های به جا مانده از فلوئوروزیس دائمی هستند. ممکن است به مرور زمان تیره شوند.
حد مجاز فلوراید
مصرف فلوراید تا حد معینی (بر اساس WHO؛ 0.6ppm) برای رشد استخوان و دندان مفید است، اما مصرف بیش از حد باعث فلوئوروزیس می شود.
و تنها مصرف 1.5 میلی گرم در لیتر را به عنوان حد ایمن برای انسان مجاز می دانند.
دستورالعمل های WHO در سال 1984 پیشنهاد می کند که در مناطق با آب و هوای گرم، بهتر است غلظت فلوراید در آب آشامیدنی باید زیر 1 میلی گرم در لیتر باشد، در حالی که در آب و هوای سردتر می تواند تا 1.2 میلی گرم در لیتر برسد. علت این تفاوت این است که در هوای گرم بیشتر عرق می کنیم و در نتیجه آب بیشتری می نوشیم.
بیشترین حد مجاز برای فلوراید در آب آشامیدنی 1.5 میلی گرم در لیتر تعیین شده است.
متابولیسم فلوراید
فلوراید بلعیده شده به سرعت از طریق دستگاه گوارش و ریه ها جذب می شود، تقریباً 75 تا 90 درصد از فلوراید خورده شده جذب می شود. در معده اسیدی، فلوراید به هیدروژن فلوراید (HF) تبدیل می شود و تا حدود 40 درصد ازفلوراید خورده شده به صورت HF از معده جذب می شود.
فلوراید در معده جذب نمی شود بلکه در روده ها جذب شده و تحت تأثیر pH در این محل قرار نمی گیرد. نسبت به مقدار فلوراید مصرفی، غلظت بالایی از کاتیون ها که با فلوراید کمپلکس های نامحلول تشکیل می دهند (مانند کلسیم، منیزیم و آلومینیوم) می تواند به طور قابل توجهی جذب فلوراید گوارشی را کاهش دهد.
پیک ها پس از 30 دقیقه در خون به دست می آیند، دفع از طریق سیستم کلیوی در مدت 4 تا 6 ساعت سریع انجام می شود. در کودکان کمتر از 3 سال فقط حدود 50 درصد از کل مقدار جذب شده دفع می شود، اما در بزرگسالان و کودکان بالای 3 سال - حدود 90 درصد دفع می شود.
تقریباً 90 درصد از فلوراید در بدن باقی می ماند و در اسکلت و دندان رسوب می کند. نیمه عمر بیولوژیکی فلوراید محدود بوده و چندین سال می باشد. فلوراید از جفت نیز عبور می کند و در غلظت های پایین در بزاق، عرق و شیر نیز ظاهر می شود.
بسیاری از فلوراید خورده شده توسط انسان از طریق کلیه، روده و پوست دفع می شود. و در مورد زنان نیز از طریق عادت ماهیانه و هنگام شیردهی فرزندان از بین می رود
• 96- 99 درصد از فلوراید موجود در بدن با استخوان های معدنی ترکیب می شود
• هنگامی که مصرف بیش از 5 میلی گرم است، 50٪ توسط اسکلت حفظ شده و بقیه از طریق ادرار
دفع می شود.
• سطوح نرمال فلوراید پلاسما 0.14-0.19ppm در مناطق غیر بومی است.
• سطح فلوراید در بافت نرم کمتر از 1ppm ، در مغز 0.4-0.68ppm و در CSF 0.1ppm است.
• جذب فلوراید در استخوان های جوان سریعتر است
• محتوای فلوراید در استخوان های اسکلتی متفاوت است، این مقدار در استخوان های لگن و مهره ها بیشتر است.
دفع فلوراید
1. مدفوع
2. ادراری
3. عرق کردن
4. مسیرهای دیگر مثل شیر مادر و بزاق
سمیت فلوراید
در غلظت های بالا، نمک های فلوراید محلول سمی هستند، و تماس پوست یا چشم با غلظت بالای بسیاری از نمک های فلوراید خطرناک است. با اشاره به نمک رایج فلوراید، سدیم فلوراید (NaF)، دوز کشنده برای اکثر انسان های بالغ بین 5 تا 10 گرم تخمین زده می شود. یک دوز سمی که ممکن است منجر به اثرات نامطلوب سلامتی شود، 3 تا 5 میلی گرم بر کیلوگرم فلوراید عنصری تخمین زده می شود. مصرف فلوراید می تواند باعث ناراحتی گوارشی در دوزهای حداقل، 15 تا 20 بار کمتر نسبت به دوزهای کشنده شود.
اگر چه برای سلامت دندان در دوز پایین مفید است ، اما قرار گرفتن مزمن در معرض فلوراید در مقادیر زیاد با تشکیل استخوان تداخل می کند. به این ترتیب، بزرگترین نمونه های مسمومیت با فلوراید از آب زمین های غنی از فلوراید ناشی می شود.
مسمومیت حاد
میکانیزم:
مانند اکثر مواد محلول، ترکیبات فلوراید به راحتی توسط معده و روده جذب می شوند. و از طریق ادرار دفع می شود.
از آزمایش ادرار برای تعیین میزان دفع و تنظیم حد بالای مواجه شدن با ترکیبات فلورید و اثرات زیان آور سلامتی استفاده می شود.
فلوراید بلعیده شده در ابتدا به صورت موضعی بر روی مخاط روده اثر می کند، جایی که در معده اسید هیدروفلوئوریک را تشکیل می دهد و پس از آن به کلسیم متصل می شود و با آنزیم های مختلف تداخل می کند.
منابع
از نظر تاریخی، بیشتر موارد مسمومیت با فلوراید به دنبال مصرف تصادفی مبتنی بر حشره کش ها یا جونده کش های سدیم فلوراید بوده است، در حال حاضر در کشورهای پیشرفته اکثر موارد قرار گرفتن در معرض فلوراید به دلیل مصرف محصولات حاوی فلوراید دندانی است. اگرچه قرار گرفتن در معرض به این محصول اغلب مسمومیت ایجاد نمی کند.
علائم
مسمومیت ناشی از مصرف مقدار زیادی فلوراید در مدت زمان کوتاهی است. مصرف 3-5mg/kg ممکن است باعث بروز علائم شود، در حالی که دوز کشنده آن 5-10 گرام (32-64 میلی گرم بر کیلوگرم) در بزرگسالان و (16 میلی گرم بر کیلوگرم) در کودکان تخمین زده شده است.
شدت علائم بستگی به مقدار فلوراید مصرفی دارد، اینها شامل درد شکم، اسهال،اشکال در بلعیدن غذا، ترشح بیش از حد بزاق، آسیب مخاطی، حالت تهوع، استفراغ می شود.
ناهنجاری های الکترولیتی از جمله هیپرکالمی، هیپوکلسمی، هیپوگلیسمی و هیپومنیزیمی ممکن است به وقوع بپیوندد.
علائم عصبی شامل سردرد، ضعف عضلانی، رفلکس های بیش فعال، اسپاسم عضلانی، تشنج پارستزی، انقباضات تتانیک و لرزش هستند. در موارد شدید، نارسایی چند عضوی رخ خواهد داد. مرگ معمولا از ایست قلبی، شوک، گسترش QRS و آریتمی های مختلف ناشی میشود.
فلورید در خمیر دندان
کودکان ممکن است با خوردن مقادیر کافی خمیر دندان طعم دار، ناراحتی‌های گوارشی را تجربه کنند. به نظر می‌رسد علائم گوارشی شایع‌ترین مشکل گزارش‌شده باشند.
درمان مسمومیت حاد:
1. نظارت و حمایت از علائم حیاتی، از جمله مانیتورینگ قلبچ
2. شستشوی معده، در صورتی که استفراغ رخ نداده باشد، زغال چوب احتمالاً فایده ای ندارد.
3. نظارت بر الکترولیت سرم، کلسیم، و منیزیم
4. درمان هیپوکلسمی، هیپومنیزیمی و هیپرکالمی یا هیپوکالمی
5. شیر جایگزین، نمک‌های کلسیم خوراکی، یا آنتی اسیدهایی بر پایه آلومینیوم یا منیزیم برای اتصال فلورید
6. همودیالیز را در بیماران با سمیت قابل توجه در نظر بگیرید
7. درمان آریتمی، به ویژه در حضور هیپرکالمی مقاوم
8. با یک مرکز مسمومیت منطقه‌ای برای آخرین توصیه‌های درمانی مشورت کنید.
مسمومیت مزمن
در هند حدود ۶۰ میلیون نفر توسط آب چاه آلوده به فلوراید بیش از حد، که از سنگ‌های گرانیتی حل شده‌است، مسموم شده‌اند. این تاثیرات به ویژه در تغییر شکل استخوانی کودکان مشهود است. مشکلات مشابه یا بزرگ‌تر در کشورهای دیگر از جمله چین، ازبکستان و اتیوپی پیش‌بینی میشود.
اگر چه فلوراید ممکن است در یک دارو و یا یک عامل بی‌حسی وجود داشته باشد اما ممکن است به دلیل محدود بودن نسبت به حالت آزاد، سمیت کمتری داشته باشد. این امکان وجود دارد که مقدار کمی از فلوراید آزاد شده از داروهای حاوی فلورید ممکن است علت بیماری باشد، به خصوص اگر این آزاد شدن در منطقه‌ای مانند مغز باشد، جایی که حتی غلظت‌های دقیقه نیز ممکن است اثر بسیار قوی داشته باشند.
علائم مسمومیت مزمن با فلوئور
1. خستگی مزمن با خواب اضافی و یا استراحت کم نمی‌شود
2. سردرد
3. خشکی گلو و مصرف بیش از حد آب
4. نیاز مکرر به ادرار کردن
5. سوزش مجاری ادراری
6. درد و سفتی در ماهیچه ها/استخوان ها (درد مانند سارتروز)، در ناحیه کمر، گردنناحیه، در فک ها، در بازوها، شانه ها و پاها
7. ضعف عضلان
8. انقباض عضلات (انقباض غیر ارادی)
9. احساس سوزن سوزن شدن در انگشتان (به خصوص) و پاها
10. اختلالات گوارشی:
پوشش روده‌ای یا مخاط ناحیه اثناعشر معمولا سلول‌هایی با برآمدگی‌های کوچک بر روی آن‌ها (میکروویلی)و لایه‌ای از مواد لزج (موکوس)دارد.
میکروویلی ها و موکوس با سمیت مزمن فلوراید از بین می‌روند و باعث بروز علایمی چون تهوع، کاهش اشتها، درد در معده، ایجاد گاز و احساس نفخ، یبوست و اسهال متناوب و سردرد می‌شوند.
این علائم سو هاضمه بدون زخم، علائم هشدار دهنده اولیه مسمومیت با فلوراید هستند.
• درد های شکمی
• اسهال
• یبوست
• وجود خون در مدفوع
• احساس نفخ (گاز)
• حساسیت در ناحیه معده
• احساس حالت تهوع (علائم شبه آنفولانزا)
11. لکه های قرمز مایل به صورتی یا قرمز مایل به آبی (مانند کبودی اما گرد یا بیضی شکل) روی پوست که محو می شوند و طی 7 تا 10 روز پاک می شود
12. از دست دادن قدرت ذهنی و توانایی تمرکز
13. افسردگی
14. عصبی بودن بیش از حد
15. سرگیجه
16. تمایل به از دست دادن تعادل
17. اختلالات بینایی مانند نقاط کور موقت در زمینه بینایی و کاهش توانایی تمرکز (آسیب احتمالی شبکیه)
18. ناخن های شکننده
19. سقط های مکرر یا مرده زایی
20. ناباروری مردان:
ناباروری مردان: ناباروری مردان با ناهنجاری‌های در مورفولوژی اسپرم، کمبود در تعداد اسپرم در مایع منی (الیگواسپرمی)، عدم وجود اسپرم از مایع منی (آزواسپرمی)، و سطح پایین تستوسترون که در آن‌ها سمیت مزمن فلوراید به خاطر آب آلوده به فلوراید رایج است، بسیار شایع است.
21. فلوروزیس دندانی با تغییر رنگ مینای دندانهای جلویی، دندانهای پیشین میانی یا جانبی فک بالا و پایین.
تنها اثر نامطلوب مورد قبول فلوراید در سطوح مورد استفاده برای فلورایداسیون آب، فلوروزیس دندانی است که می‌تواند ظاهر دندانهای کودکان را در طول تکامل دندان تغییر دهد؛ این امر عمدتا ملایم و معمولا تنها یک زیبایی است. مصرف فلوراید در سطوحی فراتر از مقادیر مورد استفاده در آب فلوریده برای یک دوره طولانی باعث فلوروزیس اسکلتی میشود. در برخی مناطق، به ویژه در شبه‌قاره آسیا، فلوروزیس اسکلتی یک بیماری همه‌گیر است. گفته میشود که باعث علائم تحریکی روده و درد مفاصل میشود.
تظاهرات بالینی فلوروزیس
فلوراید اثرات مفیدی بر روی دندان‌ها در غلظت‌های پایین در آب آشامیدنی دارد اما قرار گرفتن بیش از حد در معرض فلوراید در آب آشامیدنی و یا در ترکیب با قرار گرفتن در معرض فلوراید از منابع دیگر می‌تواند منجر به بروز برخی اثرات سو شود. این محدوده از فلوئوروزیس خفیف دندانی تا فلوروزیس اسکلتی فلج‌کننده با افزایش سطح و دوره مواجهه است. فلوروزیس اسکلتی بحرانی یک علت مهم معلولیت در تعدادی از مناطق جهان است.
اثرات سمی بر انسان
فلوروزیس ممکن است باعث فلوروزیس اسکلتی، فلوروزیس دندانی، تظاهرات غیر اسکلتی و یا هر ترکیبی از موارد بالا و در مراحل نهایی شود و منجر به پیری زودرس شود.
فلوروزس دندانی
فلوروزیس دندانی مناسب‌ترین نشانگر زیستی برای قرار گرفتن در معرض فلوراید است. فلوروزیس دندانی انعکاسی از آن چیزی است که در استخوان ما اتفاق می‌افتد و اولین نشانه قابل‌مشاهده مسمومیت با فلوراید است.
و به عنوان تغییر در معدنی شدن بافت‌های سخت دندانی (مینا، عاج و سیمان)که به دلیل مصرف طولانی‌مدت (خوردن و نوشیدن)فلوراید در طول دوره رشد دندان قبل از رویش به داخل دهان (۸ سال اول زندگی برای بیشتر دندانهای دائمی به جز مولرهای سوم)ایجاد میشود، تعریف میشود.
هنگامی که دندان خروج می‌کند، فلوئوروزیس دندانی به طیف وسیعی از تغییرات چشمی قابل‌تشخیص در مینا اشاره می‌کند.
شدت فلوروزیس دندانی به زمان و مدت مواجهه زیاد با فلوراید، پاسخ فردی، وزن، درجه فعالیت فیزیکی، عوامل تغذیه‌ای و رشد استخوان بستگی دارد که نشان می‌دهد دوز مشابه فلوراید ممکن است منجر به سطوح مختلفی از فلوروزیس دندانی شود.
عوامل دیگری که ممکن است حساسیت فرد به فلوروزیس دندانی را افزایش دهند عبارتند از:
• ارتفاع
• سوء تغذیه
• نارسایی کلیه
فلوروزیس دندانی یک اختلال تکاملی در مینای دندان است که به دلیل قرار گرفتن در معرض غلظت‌های بالای فلوراید در طول تکامل دندان ایجاد میشود و منجر به مینای با محتوای معدنی کمتر و افزایش تخلخل میشود. دوره خطر تغییرات زیبایی در دندانهای دائمی بین ۲۰ تا ۳۰ ماهگی است.
سطح توصیه‌شده برای دریافت روزانه فلوراید 0.05 – 0.07 mgf/kg/day است که کمک زیادی به جلوگیری از پوسیدگی دندان و عمل بازسازی می‌کند. مصرف روزانه بالاتر از این سطح منجر به افزایش خطر فلوروزیس دندانی میشود.
فلوروزیس دندانی یکی از عوارض جانبی مصرف بیش از حد فلوراید است. فلوئوروزیس مینا یا دندانی وضعیتی است که در اثر مصرف "بیش از حد" فلوراید در طول یک دوره طولانی ایجاد می شود. اولین نشانه‌های کلینیکی فلوروزیس دندانی، خطوط سفید مات در سطح دندان‌ها است. به نظر می رسد که این خطوط مات ظریف از الگو perikymata پیروی می کنند. نوک کاسپ، لبه های انسیزال و برجستگی های مارژینال ممکن است کاملاً مات به نظر برسند. شرایطی که به عنوان "پوشش برف" تعریف شده است. در دندان های با آسیب متوسط، خطوط سفید بارزتر به نظر می رسند. خطوط ممکن است ادغام شوند و مناطقی را تولید کنند که کدر به نظر خواهند رسید و در سطح دندان پراکنده خواهند شد. با افزایش شدت، کل سطح، نواحی کدر و مات را نشان می‌دهد که ممکن است با نواحی تغییر رنگ قهوه‌ای مخلوط شوند. در سخت‌ترین موارد، ایجاد حفره در سطح مینا رخ می‌دهد.
شایع‌ترین نشانه فلوروزیس دندانی، تغییر رنگ گچ مانند دندان‌هایی است که خال‌ها و یا خطوط سفید بر روی مینای دندان دارند. در موارد شدیدتر، مناطق آسیب‌دیده تغییر رنگ زرد یا قهوه‌ای دارند. و در اشکال شدید، فلوئوروزیس ممکن است منجر به سوراخ شدن سطح دندان شود.
فلوروزیس یک مشکل زیبایی است و یک بیماری دندانی نیست، دندان ها قوی و سالم هستند،
اما لکه ها و لکه های به جا مانده از فلوئوروزیس دائمی هستند و ممکن است به مرور زمان تیره شوند. فلوروزیس دندانی می‌تواند به صورت زیبایی توسط یک دندانپزشک با میکروابریشن و یا سفید کردن دندان درمان شود.
فلوروزیس دندانی و یا مینا تنها زمانی رخ می‌دهد که دندان‌ها هنوز زیر لثه، قبل از رویش، در حال رشد هستند.
فلوروزیس دندانی در طول تکامل دندان رخ می‌دهد و دندانهای دایمی نسبت به دندانهای شیری حساس‌تر هستند. علاوه بر این، فلوروزیس دندانی در دندانهای شیری نسبت به دندانهای دائمی کمتر شایع و کمتر شدید است. بحرانی‌ترین سنین آسیب‌پذیری از ۰ تا ۶ سالگی است، به ویژه بین سنین ۱۵ تا ۳۰ ماهگی (۱۵ تا ۲۴ ماهگی برای پسران، ۲۱ تا ۳۰ ماهگی برای دختران). پس از ۷ یا ۸ سال، فلوروزیس دندانی نمی‌تواند رخ دهد زیرا دندانهای دائمی به طور کامل رشد کرده‌اند، اگر چه رویش نیافته اند.
فلوراید با آسیب رساندن به سلول‌های تشکیل دهنده مینا که آملوبلاست نامیده می‌شوند، باعث فلوروزیس دندانی میشود. آسیب به این سلول‌ها منجر به اختلال معدنی شدن دندان‌ها میشود که به موجب آن تخلخل مینای زیر سطحی افزایش می‌یابد. فلوروزیس وقتی رخ می‌دهد که فلوراید با بافت‌های معدنی شده در تعامل باشد و موجب تغییراتی در فرآیند معدنی شدن شود. توسعه فلوروزیس به شدت به دوز، مدت و زمان قرار گرفتن در معرض فلوراید بستگی دارد.
فلوروزیس در کودکان ایجاد شده ولی در بزرگسالان دیده ایجاد نمی شود. اگر ایجاد شود به طور عمده مینا را درگیر می‌کند.
فلوروزیس دندانی
• عمدتاً شامل مینای دندان می شود
• مات کردن یکی از قدیمی‌ترین ویژگی‌های قابل‌تشخیص است.
• هر دو جنس به یک اندازه تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند
• دندانهای دائمی تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند
• دندان‌ها زبر، مات و سفید گچی می‌شوند.
• حفره و بریدگی نیز رخ می دهد
• در مناطق اندمیک، فلوروزیس دندانی رابطه خطی با میزان فلوراید آب دارد.
حداقل دریافت روزانه فلوراید در نوزادان که ممکن است باعث فلوئوروزیس خیلی ملایم یا خفیف در انسان‌ها شود، حدود ۰.۱ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن تخمین زده شد. شدت فلوروزیس دندانی به میزان قرار گرفتن در معرض فلوراید، سن کودک، پاسخ فردی و همچنین عوامل دیگر از جمله تغذیه بستگی دارد. اگر چه فلورایداسیون آب می‌تواند باعث فلوروزیس شود اما بیشتر آن ملایم است و معمولا نگرانی در مورد زیبایی نیست. دندان‌ها ممکن است وقتی آب آشامیدنی کمتر از 1mg/L دارد، پوسیدگی دندان با حفرات را نشان دهند. فلوروزیس شدید دندانی زمانی ایجاد میشود که میزان فلوراید بیش از2.5mg/L باشد.
معیارهای حیاتی برای تعیین فلوئوروزیس دندانی به شرح زیر است:
• تغییر رنگ دندان‌ها با ایجاد الگو
• تغییر رنگ افقی دندان (عمودی هرگز)
• تغییر رنگ دور از لثه
• تغییر رنگ به صورت دو طرفه متقارن است
تشخیص فلوروزیس دندان از پوسیدگی دندان
• برخلاف فلوئوروزیس دندان، پوسیدگی دندان یک اختلال باکتریایی است.
• پوسیدگی دندان نیز تغییر رنگ دندان ها را نشان می دهد. اما بر خلاف فلوئوروزیس دندانی،
تغییر رنگ در پوسیدگی دندان ممکن است قهوه ای بدون الگو باشد.
• برخلاف فلوئوروزیس دندانی، پوسیدگی دندان حفره های برجسته ای را نشان می دهد که با چشم غیر مسلح دیده می شود.
• حفره‌های موجود در پوسیدگی دندان بین دو دندان و یا نزدیک ریشه ، نزدیک به لثه ها که مسواک به آن‌ها نمی‌رسد، آغاز می شوند و بقایای غذایی، باکتری‌ها را قادر به تولید و تکثیر اسید می‌کند.
تشخیص فلوروزیس دندانی از دندان کثیف:
• در فلوروزیس دندانی، تغییر رنگ بر روی سطح مینا خواهد بود.
• در دندانهای کثیف همه دندان ها تغییر رنگ خواهند داشت اما تغییر رنگ در امتداد لثه خواهد بود و نه در سطح مینا
• دندانهای کثیف می‌توانند توسط یک دندانپزشک تمیز و صیقل داده شوند.اما فلوروزیس را نه
فلوروز اسکلتی
فلوروزیس اسکلتی، بیماری پیچیده‌ای است که از تجمع بیش از حد فلوراید در استخوان‌ها ناشی میشود و مراحل متعددی دارد. دو مرحله اول پیش بالینی هستند، یعنی، بیمار هیچ نشانه‌ای را احساس نمی‌کند اما تغییراتی در بدن رخ داده‌است. در اولین مرحله پیش بالینی، ناهنجاری‌های بیوشیمیایی در خون و ترکیب استخوان رخ می‌دهد؛ در مرحله دوم می توان تغییرات بافتی در استخوان را در نمونه‌های بیوپسی مشاهده کرد.
درمان و پیشگیری: فلوراید و فلوروزیس
نیاز مبرم به غلبه بر مساله فلوروزیس وجود دارد. سه راه حل پیشنهاد شده‌اند:
• آموزش بهداشت
• درمان کودکان
• اقدامات پیشگیرانه
درمان فلوئوروزیس
• ویتامین های C، E و D و نمک های کلسیم یا منیزیم می تواند برای درمان مزمن سمیت فلوراید استفاده شود.
• آنتی اکسیدان هایی مانند B-کاروتن،گلوتاتیون، کورستین، آلیسین، کاپازیکان، اسید الاژیک، اسید گالیک، اپی کاتچین، لیکوپن، گلوکوزینولات ها، لوتئین و زآگزانتین استفاده شود. آنتی اکسیدان ها به ویژه در محافظت از سمیت فلوراید مهم هستند
• ویتامین C (اسید اسکوربیک) یک آنتی اکسیدان با خواص سم زدایی است. کلسیم ممکن است به غلبه بر هیپوکلسمی ناشی از فلوراید کمک کند و به صورت هم افزایی با ویتامین سی عمل می کند.
• آسیبی که فلوئوروزیس دندان به مینای دندان وارد می کند برگشت پذیرنبوده بلکه دائمی است و هدف از درمان فلوئوروزیس دندان پنهان کردن تغییر رنگ دندان ها است.
گزینه های درمانی به شدت فلوروزیس دندانی بستگی دارد
سفید کردن دندان: فقط برای موارد خفیف فلوئوروزیس
سفید شدن با برداشتن لایه بیرونی مینا به منظور از بین بردن لکه های سطح دندان به دست می آید. در موارد فلوئوروزیس شدید دندان، مینای دندان معمولا متخلخل شده و روش های سفید کردن دندان به عنوان درمان توصیه نمی شود. درمان فلوئوروزیس دندان برای موارد شدید فلوئوروزیس نیاز به پوشاندن دندان های آسیب دیده با ترمیم هایی مانند: ترمیم کامپوزیت، ونیر های پرسلن می باشد.
پیشگیری
پیشگیری از فلوروزیس دندان
• والدین باید اقدامات لازم را برای جلوگیری از فلوروزیس دندانی روی دندان های کودکان خود انجام دهند.
• شیر خشک نوزادان باید با آب ترکیب شود. در این صورت بدون فلوراید یا حاوی سطوح پایین فلوراید است.
• کودکان تا 2 سالگی از خمیردندان های حاوی فلوراید استفاده نکند مگر اینکه توسط یک دندانپزشک
توصیه شده باشد.
• برای کودکان دو سال به بالا، در هر مسواک زدن فقط به اندازه یک نخود خمیردندان حاوی فلوراید روی مسواک قرار دهید
• یک بزرگسال باید از خمیردندان‌هایی با طعم‌هایی که ممکن است به بلع غذارا مختل کند، اجتناب کند
• نظارت بر استفاده از محصولات دندانی حاوی فلوراید توسط کودکان زیر 6 سال
دو جایگزین برای کاهش مصرف فلوراید پیشنهاد شده است:
1. آموزش والدین برای حداقل مقدار مصرف خمیر دندان ها
2. ساخت خمیر دندان با غلظت فلوراید پایین است. که در حال حاضر در بسیاری از کشورها موجود است
