در طول زندگی حفره دهان و دندان شاهد تغییرات زیادی می باشد. یکی از این تغییرات مربوط به خروج دندان عقل می باشد که معمولا بین سنین 17 تا 25 سالگی اتفاق می‌افتد، در بیشتر موارد خروج  این دندان‌ها اغلب به حالت عادی رخ نداده و در دو سوم افراد سبب ایجاد مشکلات می شود وباید کشیده شود.

اما دندان عقل چیست؟ و سبب چه مشکلاتی می شود؟

آخرین دندان که در یک فرد بالغ رشد می کند، دندان عقل می باشد که تعداد آنها چهار عدد می باشد و معمولا بین سنین 17 تا 25 سالگی رشد می کند. این دندان ها اگر در هنگام خروج دارای فضای کافی و مناسب باشد، بطور کامل رشد کرده و هیچ مشکلی را بوجود نمی آورد.

ولی اگر در حین خروج دارای فضای کافی نباشد، مشکلات همچون نهفته بودن و نیمه نهفته بودن را بوجود می آورد.

در صورت خروج منظم باعث نظم در قوس دندانی شده و نباید خودسرانه کشیده شود، اما در صورت خروج غیر منظم، دندانپزشک توصیه به کشیدن دندان عقل می کند و در کل بیش از آن که مفید باشد، مضر است.

بهترین زمان کشیدن دندان عقل در سنین جوانی می باشد زیرا ریشه های دندان در استخوان محکم نبوده، به راحتی کشیده شده و عوارض و درد کمتری دارد

علت نامگذاری دندان عقل

چون خروج این دندان بین سنین 17 تا 23 یعنی همزمان با بلوغ عقلی و سنیی می  باشد به این نام مسمی شده است، اما هیچ ربطی به عقل و کامل شدن آن ندارد

نهفتگی دندان عقل

طوریکه قبلا اشاره کردیم  اگر فضای کافی در فک وجود داشته باشد این دندان ها بطور طبیعی در دهان رشد می کند.

اما وقتی فضای کافی در فک وجود نداشته باشد،این  دندان ها در داخل استخوان به دام می افتاده  که به آن دندان نهفته 

(impacted)نیز می گویند.

Impacted tooth (دندان نهفته)

هر دندانی که دو سوم از ریشه آن تشکیل ‌شده باشد ولی هنوز به سطح اکلوزال نرسیده باشد، نهفته (Impacted) نامیده می‌شود، که بیشتر به دندان های مولر سوم اطلاق می شود

عوامل Impacted tooth

• موقعیت غیر طبیعی دندان ها

• فضای ناکافی

• وجود بافت جهت جلوگیری از خروج

• فک کوچک

 بشترین شیوع در دندان های مولر سوم فک پایین می باشد

انواع نهفتگی دندان ها

نهفتگی دندان ها بر اساس تقسیم بندی زیر صورت گرفته است.

طبقه‌بندی PELL& Gregory: 

• کلاس I: هیچ قسمتی از تاج دندان نهفته‌ی فک پایین در استخوان فک قرار نگرفته است.

• کلاس II: کمتر از 2/1 تاج دندان نهفته‌ی فک پایین در استخوان فک قرار گرفته است.

• کلاس III: بیشتر از 2/1 تاج دندان نهفته‌ی فک پایین در استخوان فک قرار گرفته است.

• کلاسA : بالاترین قسمت مولر سوم نهفته فک پایین، هم سطح یا بالاتر از پلن‌اکلوزال مولر دوم مجاور می‌باشد.

• کلاس B: بالاترین قسمت مولر سوم نهفته فک پایین، پایین‌تر از پلن اکلوزال و بالاتر از خط سرویکال مولر دوم مجاور می‌باشد.

• کلاس C: بالاترین قسمت مولر سوم نهفته فک پایین، پایین‌تر از خط سرویکال مولر دوم مجاور می‌باشد.

طبقه‌بندی winter 

• مزیوانگولار: محور طولی مولر سوم نهفته به سمت مزیال مولر دوم قرار گرفته است.

• دیستوانگولار: محور طولی مولر سوم نهفته در جهت دیستال مولر قرار گرفته است.

• افقی: کاملا افقی قرار گرفته است.

• عمودی: کاملا موازی با مولر دوم قرار گرفته است.

• معکوس: مولر سوم موازی مولر دوم ولی در جهت معکوس آن قرار گرفته است.

• باکولینگوالی: به سمت باکال یا لینگوال قرار گرفته است.

 بر اساس تحقیق که صورت گرفته نشان می دهد که مولر سوم نهفته در فک بالا شایع تر از فک پایین می باشد.

نکات قابل توجه در کشیدن دندان عقل

1. معاینه کلینیکی و رادیوگرافی

2. توضیح دادن نحوه جراحی به بیمار

3. استفاده از بی حسی موضعی

4. کشیدن دندان عقل

5. تمیز کردن محل کشیده شده

6. بخیه زدن

7. جهت تشکیل لخته خونی و جلوگیری از خونریزی از گاز استریل استفاده شود

کشیدن دندان عقل الزامی می باشد؟

در صورتیکه دندان عقل به صورت نورمال و بدون مشکل خروج نمایید کشیدن آن الزامی نمی باشد زیرا باعث حفظ نظم دندانی و قوس فکی می شود اما در صورتیکه به صورت نهفته و یا نیمه نهفته باشد هر چه سریعتر باید کشیده شود

زیرا باعث مشکلات مثل عفونت های دندانی و گسترش آن به نواحی دیگر، تشکیل کیست ها و تومور ها می شود 

در موارد زیر کشیدن دندان عقل الزامی می باشد

 درد شدید دندان عقل

 التهاب بافت اطراف دندان عقل

 پوسیدگی دندان مجاور

آیا کشیدن دندان عقل درد دارد؟

کشیدن دندان عقل در صورتی  با درد بسیار زیادی همراه می‌باشد که عفونی بوده و با مواد بی حس کننده بی حس نشود که در این مواقع به بیمار انتی بیوتیک تجویز شده تا عفونت دندان کاهش پیدا کند و کشیدن دندان عقل را به تعویق می اندازد.

اما در صورتیکه دندان عفونت نداشته و با تزریق بی حسی ، بی حس گردد در حین کشیدن دندان بیمار هیچ گونه درد را 

حس نمی کند.

کشیدن دندان عقل در چه سنی بهتر است؟

همانطور که میدانید دندان عقل در سن کودکی و نوجوانی وجود نداشته و بعد از سن 17 سالکی شروع به خروج می کند و در صورت خروج نا منظم هر چه سریعتر کشیده شود بهتر است 

معمولا دندان عقل به سه نوع وجود دارد 

• دندان عقل کاملا سالم و کامل خروج یافته

این دندان با داشتن فضای کافی بصورت طبیعی رشد نموده و باعث ایجاد مشکل در شخص نمی شود. بعضی از دندانپزشکان حتی در صورت سالم بودن این دندان توصیه به کشیدن آن نموده و یک دندان اضافه عنوان می کند

ولی بعضی از آنها در صورت که این دندان پوسیدگی نداشته باشد و آسیبی را به دندان های دیگر وارد نکند توصیه به نگهداشتن آن می کند.

• دندان عقل نیمه خروج یافته

این دندان ها کامل رشد نکرده، قسمتی از تاج دندان خروج کرده و بصورت نیمه نهفته باقی مانده و سبب ایجاد مشل در فرد می شود

این دندان ها سبب عارضه های مثل آبسه، سلولیت و پری کورنیت می شود که در بیشتر افراد همراه با سر دردی شدید می باشد.

• دندان عقل نهفته

دندان های که بنابر عوامل مختلف در استخوان باقی مانده و قادر به خروج نیستند. در صورت نبود مشکل بعضی افراد متوجه این دندان ها نمی شود و تنها راه مشخص شدن این دندان ها رادیوگرافی می باشد.

در صورت موجودیت چنین دندانی توصیه به سریع کشیدن آن می شود زیرا باعث عفونت، کیست و تومور می شود و هر چه سن بیشتر می شود، این عوارض نیز بیشتر می شود.

مزایای کشیدن دندان عقل

• حفظ نظم دندانی

• جلوگیری از آسیب به دندان مجاور

• جلوگیری از عفونت های دندانی

• ازبین بردن درد دندان، و درد های راجعه به سر، گردن و گوش

• جلوگیری از تشکیل کیست و تومور

عوارض بعد از کشیدن دندان عقل

• در افراد سیگاری و افراد که بهداشت دهانی ضعیفی دارد باعث عفونت در ناحیه کشیده شده می شود

• پاراستزی دایمی یا گذرا در اثر بی حسی 

• درد بعد از جراحی که توسط مسکن ها کاهش می یابد

• Dry Socket

• صدمه رسیدن به استخوان

عوارض نکشیدن دندان عقل

• از بین بردن نظم دندانی

• پوسیدگی دندان مجاور

• تورم و درد لثه

• تورم و درد صورت و گردن

• تشکیل آبسه و سلولیت

• تشکیل کیست و تومور

• تشکیل عفونت

عوارض کشیدن دندان عقل در بزرگسالی و سالمندی

• ضخیم شدن ریشه دندان عقل در بزرگسالی باعث سخت کشیده شدن دندان و درد و رنج بیمار می شود.

• طولانی شدن دوره بهبودی

• پوسیدگی دندان های مجاور در اثر به موقع اقدام نکردن

• دیر اقدام کردن منجر به انکیلوز می شود

• شکستن استخوان در حین جراحی

نکات قابل توجه بعد از کشیدن دندان عقل

رعایت نکات زیر جهت پیشگیری از مشکلات حایز اهمیت می باشد.

• گذاشتن گاز استریل حداقل به مدت یک ساعت

• استراحت کردن

• جلوگیری از انجام کارهای سنگین

• بعد از گذشت 24 ساعت دهان تان را با آب نمک بشویید

• در صورت تورم و درد استفاده از کمپرس یخ

• استفاده از دوای تجویز شده توسط پزشک

• انجام ندادن هیچ گونه فعالیت تا 24 ساعت بعد از جراحی

• مصرف نکردن سیگار و دیگر مخدرات

• مسواک نزدن به مدت چند روز

• خارج نکردن هر لحظه ی خون آبه

• شب در هنگام استراحت یک بالشت اضافه زیر سر تان قرار دهید

• از فوت کردن و استفاده از نی خودداری نمایید.

• در صورت درد و خونریزی شدید به دندانپزشک مراجعه نمایید

بارداری و کشیدن دندان عقل

اهمیت دادن به سلامتی جنین در دوره بارداری از ویژگی های مادران خوب می باشد، این بیماران با انجام ندادن درمان در زمان بیماری که احتمال آسیب به جنین وجود دارد سلامتی طفل خودرا تضمین می کند، اما در بعضی شرایط مجبور به انجام درمان های مثل کشیدن دندان عقل می شود.

در این شرایط اگر دندان عقل کشیده نشود باعث مشکلات بدتر مثل عفونت و گشترش به نواحی دیگر باعث  صدمه به جنین می شود، پس با در نظرداشت شرایط و رعایت نکاتی می تواند درمان کشیدن دندان عقل را انجام دهد.

دندان عقل بهتر است قبل یا بعد از بارداری کشیده شود، اما در زمانیکه  بیمار از درد و التهاب شدید دندان عقل رنج می برد، دندانپزشک با مشورت پزشک متخصص و بررسی شرایط کلینیکی و دوره بارداری بیمار می تواند دندان عقل را بکشد. در صورتیکه کشیدن دندان عقل باعث صدمه به بیمار و یا جنین شود باید به وقت دیگر موکول شود. 

بهترین زمان برای انجام درمان های دندانپزشکی سه ماهه دوم بارداری می باشد

نکات قابل توجه در کشیدن دندان در بارداری

1. رادیوگرافی

انجام هر درمان دندانپزشکی به شمول کشیدن دندان رادیوگرافی ضرورت دارد تا تمام اطلاعات دندان را به ما بدهد.

در هنگام رادیوگرافی بیماران باردار باید از محافظ سربی استفاده نماید تا از آسیب به جنین جلوگیری نماید

2. ماده بی حس کننده

از بی حس کننده های مثل لیدوکایین در مقدار کمتر استفاده نماید

3. دارو ها

برای کاهش درد از مسکن های مثل استامینوفن و برای کاهش عفونت از انتی بیوتیک های مثل آموکسی سیلین استفاده نماید.