بیایید بحث خودرا با چند سوال شروع کنیم

عصب کشی چیست؟  عصب کِشی درست است یا عصب کُشی؟ چرا کانال های ریشه دندان نیاز به عصب کشی پیدا می کند؟    عصب کشی چگونه انجام می شود؟     آیا عصب کشی درناک می باشد؟

عصب کشی بنام های  Root Canal therapy یا Endodontic therapy نیز می گویند، در این فرآیند دندانپزشک به درمان کانال های دندانی می پردازد، یا به عبارت دیگر درمانی دندان که به علت پوسیدگی شدید در خطر از دست رفتن قرار دارد و دندانپزشک با انجام درمان عصب کشی باعث نگهداری آن می شود

در دندانپزشکی اصطلاح بنام درمان کانال ریشه(Root Canal therapy) وجود داشته که در این فرآیند با استفاده از وسایل و مواد، محتویات کانال های عصبی را از بین برده و خارج می کنیم و بعد از شستشوی کانال های دندانی درد و حساسیت های دندانی را از بین می بریم، پس به لحاظ عامیانه هر دو اصطلاح عصب کُشی و عصب کِشی درست می باشد اما از لحاظ اصطلاح ادبی RCT یا Root Canal therapy درست می باشد.

قبل از اینکه به سوال که (چرا کانال های ریشه دندان نیاز به عصب کشی پیدا می کند؟) بپردازیم باید با یک عده از ساختارهای دندانی آشنا شویم

دندان از دو قسمت تاج و ریشه تشکیل شده است. 

تاج دندان: از مینا، عاج(دنتین) و پالپ دندان ساخته شده است.

مینای دندان سخت ماده بدن بوده که غیر زنده بوده و هیچ حسی در برابر سرما، گرما و درد ایجاد نمی کند

عاج دندان قسمتی از دندان می باشد که در تحت مینا قرار گرفته و حاوی توبول های عاجی می باشد، عاج دندان ساختار زنده داشته یعنی اینکه به سرما،گرما و درد حساسیت نشان می دهد

پالپ دندان بافت نرم می باشد که در مرکز دندان و تحت عاج دندان قرار داشته و حاوی اعصاب و عروق می باشد، پالپ دندان یک نسج زنده بوده که شاخک های عصبی در آن قرار دارد.

ریشه دندان: بخشی از دندان می باشد که حاوی کانال های دندانی بوده و در کانال های دندانی عصب های دندانی که باعث حساسیت و درد می شود وجود دارد.

در اثر عامل زیر دندان نیاز به عصب کشی پیدا می کند:

• پوسیدگی های شدید که منجر به درد طولانی و شدید شود

• حساسیت به سرما و گرما

• تغییر رنگ دندان ها در اثر پوسیدگی شدید

• عفونت ریشه دندان

• شکستگی و ترک دندان ها

• ضربه دیدن دندان ها

• وجود حفره یا تیرگی روی سطح دندان

• پرکردگی های وسیع قدیمی 

زمانیکه بیمار با علایم درد شدید و حساسیت با سرما و گرما به دندانپزشک  مراجعه می کند، دندانپزشک بعد از معاینات کلینیکی و اخذ رادیوگرافی برای عصب کشی مراحل زیر را انجام می دهد.

1. استفاده از بی حسی موضعی

2. خشک نگهداشتن ناحیه دندانی بوسیله رابردم

3. ایجاد سوراخی برای دسترسی به پالپ دندان

4. استفاده از فایل و مواد شستشو دهنده کانال برای تمیز کردن وخارج کردن بقایای عصب از کانال دندانی

5. پر کردن کانال دندان در صورت نداشتن عفونت در همان جلسه

6. در صورت عفونی بودن دندان، پانسمان موقت دندان تا یک هفته و استفاده از دارو

7. پرکردن کانال با استفاده از مواد و وسایل پرکاری

8. و ترمیم دندان با استفاده از مواد ترمیمی و یا استفاده از روکش

آیا عصب کشی درناک می باشد؟

در ذهن اکثر افراد عصب کشی یک پروسه دردناک و ترسناک بی نظر می رسد اما در واقعیت اینگونه نیست، در صورتیکه دندانپزشک بی حسی موضعی را بطور دقیق و کامل انجام دهد، بیمار در حین پروسه درمان هیچ درد را حس نخواهد کرد.

دلیل ذهنیت اشتباه در دردناک و ترسناک بودن این پروسه در اینست که دندانپزشک به علت بی تجربه گی یا عفونی بودن دندان قادر به انجام بی حسی در دندان نمی باشد.

اما درد که بعد از انجام پروسه درمان بوجود می آید طبیعی بوده و این درد یک روز بعد از پروسه درمان کاهش پیدا نموده و در ظرف یک هفته بعد از پروسه درمان به حداقل می رسد که معمولا با استفاده مسکن های مثل ایبوپروفین و یا ژلوفین کاهش پیدا می کند

در صورتیکه این دردها پیش از شروع پروسه درمان وجود داشته و دندان عفونی باشد، دندانپزشک با دادن انتی بیوتیک این درد و عفونت را کاهش داده و از بین می برد.

آیا عصب کشی یک پروسه طولانی مدت می باشد؟

با توجه به پیچیده گی سیستم کانال ریشه عصب کشی جز پروسه های سخت دندانپزشکی می باشد که ممکن است  بین 1 تا 3 جلسه را در بر بگیرد.

مدت زمان این پروسه بستگی به عوامل زیر دارد:

• انحنا دار بودن کانال ها

• اشکال مختلف و پیچیده  کانال ها

• کانال های کلسیفیه

• عفونی بودن کانال ها

• خستگی (بیمار یا دندانپزشک)

• درمان مجدد دندان ها

درمان کانال ریشه باعث می شود تا شما از درد دندان راحت شوید. بیمار احتمالا در حین پروسه درمان و یا روز های بعد احساس تورم و سنگینی نماید و از باعث عفونت که وجود دارد شاید حساس باشد که این حساسیت و تورم را می توان توسط مسکن ها به راحتی ازبین برد 

بیمار بعد از انجام درمان کانال ریشه می تواند به کارهای عادی خود ادامه دهد.

درمان کانال ریشه با نرخ موفقیت 95 فیصدی یک درمان موفق بوده و با رعایت بهداشت دهان و دندان توسط بیمار می تواند تا آخر عمر دوام کند.

عصب کشی در دوران بارداری

در صورتیکه دندان ها دچار پوسیدگی شدید و یا عفونت شود، عصب کشی تنها راه برای از دست رفتن دندان می باشد اما آیا این پروسه را می توان در زمان بارداری انجام داد؟

انجام دادن یا ندادن پروسه عصب کشی در زمان بارداری بستگی به عوامل وشرایط خاصی دارد که در زیر بحث می کنیم

کدام عوامل پروسه عصب کشی را در بیماران باردار به خطر می اندازد؟

• رادیوگرافی: با وجود به میان آمدن فناوری های جدید در بخش رادیوگرافی باز هم احتمال خطرات ناچیزی وجود دارد اما در خانم های باردار به دلیل تکامل جنین این خطر بیشتر می باشد، در سه ماه اول بارداری نباید انجام شود و در دوره های بعدی باید در حین پروسه رادیوگرافی از پوشش سربی استفاده شود

• بی حسی موضعی: در مورد استفاده از بی حسی موضعی باید به نوعیت و تاثیرآن توجه کرد،

 انجام اعمال دندان پزشکی در یه ماهه اول بهتر است انجام نشده و به سه‌ ماهۀ دوم یا سوم موکول شود. اما در موارد اوژانسی مانعی ندارد 

 اثرات استفاده از بی حسی موضعی در سه ماهۀ دوم نسبت به سه ماهۀ اول و سوم کمتر است

 استفاده از بی حسی موضعی در سه ماهه دوم کاملا ممنوع می باشد.

لیدوکایین از جمله بی حسی های موضعی  در طبقه B یعنی بی خطر قرارداردو تزریق آن برای مادران باردار مجاز شمرده می شود

دارو های بی حسی که در گروه C یعنی در صورت ضرورت می‌توان استفاده نمود به بوپیواکایین و مپی واکائین اشاره نمود.

دارو های بی حسی مانند پریلوکایین و آرتیکایین در بیماران باردار کاملا ممنوع می باشد.

• دارو ها: 

 بهترین داروی ضد درد توصیه شده توسط دندانپزشک  در سه ماهه اول و دوم استامینوفن است. اما در سه ماهه سوم به استثنایی شرایط ضروری نباید بیمار از این دارو استفاده کند،یکی دیگر از دارو های ضد درد و ضد التهاب ایبوبروفین می باشد. بنا بر گزارش سازمان غذا و داروی امریکا مادران باردار در طی سه ماهه اول و دوم بارداری تنها در مواقع ضروری و در سه ماهه آخر تحت شرایط ویژه و با حداقل دوره مصرف از ایبوبروفین استفاده می توانند

 از جمله ی انتی بیوتیک ها میتوان از اموکسی سیلین استفاده نمود که در گروه B قرار دارد، یعنی اینکه باید با احتیاط مصرف شود

 آسپرین ، داروهای ترکیبی ومترونیدازول از جمله موارد منع مصرف در بارداری می باشد

بنا بر این نتیجه می گیریم که کوشش شود تا همه کارهای مربوط به دندانپزشکی قبل یا بعد از دوره بارداری انجام شود مگر در شرایط ضروری مثل عصب کشی که بهتر است در سه ماهه دوم انجام شود.

عوامل شکست در درمان کانال ریشه

• باقی ماندن کانال اضافی که عصب کشی نشده باشد

• کانال های فرعی

• عفونی شدن کانال ریشه در زمان آماده سازی کانال ریشه

• پوسیدگی مجدد

• شکستگی و ترک دندان

• ترمیم ناقص

مزایای عصب کشی دندان

• حفظ نیروی جوندگی در حین غذا خوردن

• حفظ بایت طبیعی دندان ها

• ماندگاری ظاهری دندان ها

• فشار های وارده استاندارد بر دندان های متقابل و جلوگیری از سایش آنها

عوارض عصب کشی

• شکستن دندان عصب کشی شده

• سوراخ شدن(پرفوره) کانال های دندانی

• شکستن وسایل مثل فایل، گیتس و پیزو

• تغییررنگ دندان بعد از عصب کشی

• عفونت ریشه در اثر باقی ماندن انتانات

• ایجاد لج(ledge)

مراقبت های بعد از عصب کشی

• در صورت وجود درد تجویز مسکن.

• اجتناب از مواد غذایی سخت و چسپنده

• آرام مسواک زدن 

• در صورت وجود حساسیت به سرما و گرما از مواد غذای و نوشیدنی سرد و گرم خودداری شود

• استفاده از نخ دندان

• ارجاع دوباره به دندانپزشک

• انجام دادن بهداشت دهان و دندان 

عصب کشی بدون درد

این روش برای بیمارانی که ترس از درمان های دندانپزشکی دارد استفاده می شود، در این روش با استفاده از بی حسی سدیشن باعث ایجاد آرامش در بیمار می شود تا بیمار هیچ درد و حساسیت را حس نکند.

یکی از روش های عصب کشی بدون درد توسط دستگاه کوییک اسلیپر می باشد.

کوییک اسلیپر از جمله وسایل الکترونیکی است که برای بی حسی بدون درد استفاده می شود. توسط این دستگاه می توانیم که بی حسی بدون درد، سریع و بدون شکست را برای بیمار بوجود بیاوریم.

این دستگاه با دارا دارا بودن سوزن‌های Dental Hi Tec، و روش های تزریقی مختلف امکان تزریق در مرکز استخوان ونزدیک به آپکس را می دهد. و باعث بیهوشی سریع و بدون درد می شود

مزایای کوییک اسلیپر

• نفوذ آسان در اثر چرخش سوزن

• کنترول آسان سوزن کوییک اسلیپر

• دارا بودن سوزن های Dental Hi Tec باعث بیهوشی سریع و بدون درد می شود

• توانایی نفوذ به داخل مخاط دهان یا کام بدون درد و ناراحتی

• از بین رفتن خطر تکی کاردی و درد در اثر تزریق آهسته

• با کمترین مقدار ماده بی حسی بیشترین بی حسی ایجاد می شود

• امکان درمان دندان های عفونی

موارد استفاده کوییک اسلیپر

• درمان های روتین

• بلاک دندان های فک پایین

• بی حسی دندان پولپیت

• بی حسی ترکیبی (بلاک دندان سنترال، کانین، پری مولر و مولر بدون درد و سریع)

عصب کشی لیزری

یکی از جدید ترین و بهترین روش های که معمولا بدون درد، سریع و قابل اعتماد می باشد عصب کشی بوسیله لیزر است، که در این پروسه با استفاده از لیزر قادر به انجام  درمان موثر، با دقت و سرعت بالا می باشیم

تنها فرق این روش استفاده از لیزر در ایجاد کویته و شکل دهی کانال می باشد که با خونریزی کمتر و درد کمتر نسبت به روش معمولی می باشد

مزایای لیزر در عصب کشی

• شکل دهی و ضد عفونی بهتر کانال دندان

• خشک کردن دقیق و تمامی کانال ها

• بعضا رفع نیاز به بی حسی

• حفظ ساختار دندانی

• کاهش خونریزی

• کاهش درد

• کاهش باکتری ها

• جلوگیری از عفونت های بعد از عصب کشی

• پک کردن خوی گوتا

• تشخیص هر گونه پوسیدگی های دندانی

معایب لیزر در عصب کشی

• در دندان های با ترمیم قبلی امالگام بکار نمی رود

• بعضا باعث صدمه به پالپ دندان می شود

• نیاز به دریل با وجود لیزر در بعضی موارد

• در مواردی که منع استفاده از لیزر وجود دارد

• صدمه به لثه